Ulica Kazimierza Kutza w Katowicach? Radni pochylą się nad uchwałą

Ulica Kazimierza Kutza w Katowicach

Rada Miasta Katowice pochyli się nad uchwałą dotyczącą nadania nazwy Kazimierza Kutza nowo powstałej ulicy bocznej od ul. Janusza Korczaka w dzielnicy Szopienice-Burowiec. Kutz był wybitnym i cenionym reżyserem pochodzącym z Katowic, bardzo ważną postacią dla Śląska. 

Kazimierz Kutz urodził się 16 lutego 1929 w Szopienicach, zmarł 18 grudnia 2018 w Warszawie. Jest pochowany na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach. Co roku w Teatrze Śląskim wręczana jest nagroda jego imienia honurująca różnych twórców za wybitne dokonania artystyczne, które odgrywają istotną rolę w aktualnej debacie publicznej, przyczyniając się do budowania społeczeństwa demokratycznego i tolerancyjnego. Do tej pory jej laureatami zostali: Anna Dymna, Szczepan Twardoch, Maja Kleczewska i Agnieszka Holland.

O uhonorowanie Kazimierza Kutza poprzez nadanie jego imienia ulicy lub skwerowi na terenie miasta Katowice wnioskował do prezydenta Katowic Klub Forum Samorządowe i Marcin Krupa w Radzie Miasta Katowice VIII kadencji (pismo z 18 grudnia 2018 roku). Inicjatywę tę poparli: Zarząd Jednodostki Pomoczniczej nr 15 Szopienice-Burowiec pismem z dnia 11 sierpnia 2020 roku oraz Fundacja z Pasją z siedzibą w Katowicach pismem z dnia 12 sierpnia.

Obydwa te podmioty wskazały do nazwania nowo budowaną drogę do osiedla wznoszonego w ramach programu Mieszkanie Plus, biegnącą od ul. Janusza Korczaka. Osoba patrona uzyskała pozytywną opinię Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Dyrektora Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa, zawartą w piśmie BUWIII-940-43(2)/20 z dnia 4 czerwca 2020 roku, a Dyrektor Biura wyraził poparcie dla inicjatywy. Komisja Organizacyjna Rady Miasta Katowice na posiedzeniu w dniu 22 września 2020 roku popierając wskazanie, zwróciła się do Prezydenta Miasta Katowice o wskazanie przewidywanego terminu wykonania drogi. czytamy w uzasadnieniu uchwały

4 lipca 2024 roku pierwszy wiceprezydent Katowic poinformował przewodniczącego Rady Miasta Katowice o zakończeniu procesu inwestycyjnego drogi oraz rozpoczęciu procedury, mającej na celu przygotowanie projetu uchwały, nadającej jej nazwę "Kazimierza Kutza".

Mieszkańcy mogą składać opinie i uwagi w tej sprawie m.in. TUTAJ.

Kazimierz Kutz

Kazimierz Kutz to polski reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta filmowy, publicysta, pisarz oraz polityk. Współpracownik opozycji demokratycznej w PRL, senator IV, V, VI i VIII kadencji (1997-2007, 2011-2015), w latach 2001-2005 wicemarszałek Senatu V kadencji, w latach 2007-2011 poseł na Sejm VI kadencji.

Urodził się 16 lutego 1929 w Szopienicach, zmarł 18 grudnia 2018 w Warszawie. W 1953 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Filmową, Telewizyjną i Teatralną w Łodzi. W latach 1979-1982 wykładał na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego. W 1981 został prezesem Śląskiego Towarzystwa Filmowego, którego był współzałożycielem. W tym samym roku wybrano go na przewodniczącego Porozumienia Środowisk Twórczych Regionu Śląskiego Solidarności. Brał wówczas udział w Kongresie Kultury, który został przerwany w dniu wprowadzenia stanu wojennego. Został internowany, zwolniono go po kilku dniach. W proteście przeciwko wydarzeniom w kopalni "Wujek" zrezygnował ze stanowiska głównego reżysera Ośrodka Telewizji Katowice, które piastował od 1976 roku.

W 1986 podjął pracę jako wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie na Wydziale Reżyserii. W 1990 został szefem Krakowskiego Ośrodka TV, w rok później zrezygnował z tego stanowiska z powodu ataków zakładowej Solidarności. W 1997 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego. Od 1997 roku był senatorem z ramienia Unii Wolności. Od 2001 do 2005 roku pełnił funkcję wicemarszałka senatu. W latach 2007 -2011 był posłem na Sejm VI kadencji.

Pracę reżyserską rozpoczął w 1955 jako asystent Andrzeja Wajdy przy realizacji „Pokolenia”. Samodzielnym debiutem reżyserskim był w 1959 film „Krzyż Walecznych”. W 1960 roku nakręcił drugi film „Nikt nie woła” na podstawie nie wydanej w Polsce powieści Józefa Flena opisującej losy Polaków na froncie wschodnim. Kolejny film, „Ludzie z pociągu" (1961) powstał na podstawie opowiadania Mariana Brandysa. Z mitem narodowego bohatera Kutz próbował się rozliczyć w „Tarpanach” (1962) na podstawie prozy Mariana Brandysa. „Upał” zrealizowany przez Kutza w 1964 roku jako kontynuacja „Kabaretu Starszych Panów” jest dzisiaj filmem niemal kultowym. W kolejnych dwóch filmach reżyser powrócił do realistycznego portretowania prowincjonalnych społeczności. Nakręcił „Ktokolwiek wie...” (1966) na podstawie reportażu Krzysztofa Kąkolewskiego oraz „Skok” (1967).

W 1970 roku Kutz nakręcił „Sól ziemi czarnej”, rozpoczynając cykl filmów śląskich opartych na własnych scenariuszach. Film inicjujący tzw. tryptyk śląski opowiadał o pierwszym, zakończonym klęską powstaniu śląskim 1920 roku poprzez pokazanie losów siedmiu braci Basistów walczących w jednym oddziale. Film daleki był jednak od polityki i romantycznej egzaltacji. Kutz, wpisując górnośląską rzeczywistość w strukturę mitu, stworzył sugestywny, konsekwentny także kolorystycznie obraz.

Akcja następnej części śląskiej sagi - „Perły w koronie” (1972) - rozgrywała się w latach trzydziestych. Film niezwykle pięknie opowiadał o trudzie pracy i jej śląskim etosie, o życiu rodzinnym, co zyskiwało tu wymiar niemal biblijny. W zrealizowanych w 1981 roku „Paciorkach jednego różańca” - ostatniej części śląskiego tryptyku, Kutz umieścił akcję współcześnie, bo w końcu lat siedemdziesiątych. Główne role zagrali tu śląscy amatorzy. W śląskich filmach Kutza człowiek zawsze był pokazany jako część zbiorowości, a to co indywidualne przekładało się na wspólne życie, wspólny system wartości. Dlatego kolejny film reżysera, który stał się tragicznym epilogiem śląskiej sagi, opowiadającym o wydarzeniach w kopalni „Wujek” w Katowicach, w którym zginęło 9 górników, „Śmierć jak kromka chleba” (1994) nie jest prostym odtworzeniem historii wypadków, lecz w elegijnym tonie opowiada o losie zbiorowym.

W latach osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych, jeszcze przed filmem opisującym wydarzenia w kopalni "Wujek", reżyser powrócił do tematyki wojennej. W "Na straży swej stać będę" (1983) pokazał śląskie podziemie podczas okupacji niemieckiej. Kolejny obraz to kameralny film „Wkrótce nadejdą bracia” (1985) na podstawie sztuki Janusza Krasińskiego, nawiązujący w swej poetyce do wczesnego filmu reżysera "Nikt nie woła" i poruszający wątki rozliczeniowe. W latach dziewięćdziesiątych reżyser nakręcił także trzy filmy telewizyjne: "Straszny sen Dzidziusia Górkiewicza" (1993), "Zawrócony" (1994) oraz "Sława i chwała" (1997) na podstawie powieści Jarosława Iwaszkiewicza oraz film „Pułkownik Kwiatkowski” (1995).

W teatrze Kutz debiutował niedługo po zrealizowaniu swojego pierwszego filmu. W 1961 roku we wrocławskim Teatrze Rozmaitości wystawił dramat Leona Kruczkowskiego "Śmierć gubernatora", następnie komedię obyczajową "Billy Kłamca" Willisa Halla i Keitha Waterhouse'a w warszawskim Teatrze Komedia (1964) oraz "Koncert" Hermana Bahra w Teatrze Klasycznym w Warszawie (1965). W 1964 roku zrealizował prapremierę sztuki Jarosława Abramowa "Anioł na dworcu" w Teatrze Kameralnym w Warszawie. Po nieudanej premierze "Savonaroli" Jovana Histrića w Starym Teatrze w Krakowie (1966) reżyser rozstał się z teatrem na kilkanaście lat.

Kiedy w 1977 roku przystępował do pracy nad "Przedstawieniem 'Hamleta' we wsi Głucha Dolna" Ivo Breśana w warszawskim Teatrze na Woli był już uznanym reżyserem filmowym, miał za sobą realizację dwóch pierwszych części śląskiej sagi. Powrót Kutza do teatru w wielkim stylu zaowocował kolejnymi przedstawieniami, które mówiły o najistotniejszych sprawach współczesnych.

W czasach stanu wojennego zagadnieniami historiozoficznymi zajął się w "Śmierci Dantona" Georga Buchnera zrealizowanej w warszawskim Teatrze Ateneum (1982). Kutz realizował także sztuki, w których pozwalał aktorom na ich zawodowy popis. Jeszcze w 1980 roku wystawił "Już po wszystkim" Edwarda Albeego w gdańskim Teatrze Wybrzeże. Grażyna Barszczewska i Roman Wilhelmi zagrali główne role w "Dwoje na huśtawce" Williama Gibsona (Scena na piętrze, Poznań, 1983), Anna Seniuk i Jerzy Kamas wystąpili w "Zwierzeniach służki Zerliny" Hermana Brocha w warszawskim Teatrze Ateneum (1992). "Samych porządnych ludzi", Kutz wystawił z zespołem warszawskiego Teatru Współczesnego, natomiast premiera sztuki Gratiena Gelinasa mówiącej o katolickim sumieniu, odbyła się w warszawskim Teatrze Małym (1992).

Jedyne przedstawienie operowe Kutza to "Halka" Stanisława Moniuszki zrealizowana w 1990 roku na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie. W Starym Teatrze w Krakowie Kutz wyreżyserował "Twórców obrazów" Per Olofa Enąuista (1999), a także” Damy i huzary” Aleksandra Fredry (2001) oraz „Pieszo” Sławomira Mrożka (2003)

W Teatrze TV Kutz debiutował w 1965 roku przedstawieniem "Żołnierze" według prozy Ernesta Brylla. W 1981 roku wyreżyserował dwie sztuki na podstawie tekstów Stanisława Bieniasza - "Urlop zdrowotny" i "Stary portfel". Nowy okres w realizacjach Teatru TV wyznaczył kolejny spektakl Kutza, wyreżyserowany wcześniej na scenie dramatycznej - "Opowieści Hollywoodu" Christophera Hamptona (1986). Odtąd reżyser stale współpracował z telewizją i tutaj właśnie dokonał wielu bardzo ważnych realizacji - m.in. "Węzeł" Feliksa Falka (1987), "Wygnańcy" Jamesa Joyce'a (1988), "Samobójca" Nikołaja Erdmana (1988) "Dzieci Arbatu" (1989). W 1990 roku Kutz zrealizował "Kolację na cztery ręce" Paula Barza, następnie "Wieniedikta Jerofiejewa" (1991) i "Stalina" Gastona Salvatore.

Do tematyki współczesnej Kutz powrócił w "Antygonie w Nowym Jorku" Janusza Głowackiego (1994) i "Emigrantach" Sławomira Mrożka (1995). Po zrealizowaniu sztuki Antoniego Czechowa "Wujaszek Wania" (1994), w 1989 roku Kazimierz Kutz zrealizował dla Teatru TV jedno z najlepszych i najbardziej kontrowersyjnych telewizyjnych przedstawień - „Do piachu...” Tadeusza Różewicza. Kolejny raz z dramatem Tadeusza Różewicza Kutz zmierzył się w 1998 roku, wystawiając w Teatrze TV „Kartotekę rozrzuconą” oraz „Spaghetti i miecz” i „Na czworakach” (Teatr Narodowy, 2001), w którym autor rozprawiał się z narodowym mitem poety i jego posłannictwa.

Ostatnie realizacje Kutza na scenie dramatycznej to "Śmierć komiwojażera" Arthura Millera (Teatr Narodowy, 2004), "Twórcy obrazów" (Teatr Śląski w Katowicach, 2004) oraz "Czaszka z Connemary" Martina McDonagha (Teatr Ateneum w Warszawie, 2006).

Był autorem książki „Klapsy i ścinki. Mój alfabet filmowy i nie tylko” (Warszawa 1999). W 2010 zadebiutował także jako powieściopisarz książką „Piąta strona świata”, za którą został nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia 2011 w kategorii proza. „Piąta strona świata” jest opowieścią o rozpadzie wspólnoty, która własną historię ukształtowała w języku. Na podstawie powieści Teatr Śląski w Katowicach zrealizował w lutym 2013 spektakl o tym samym tytule (adaptacja i reżyseria - Robert Talarczyk). Ta sama adaptacja została następnie zrealizowana przez Teatr Telewizji.

Ważniejsze nagrody i odznaczenia:

• 1959 - Nagroda polskiej krytyki filmowej - "Syrenka Warszawska" za ”Krzyż Walecznych” - najlepszy polski film roku;
• 1961 - „Srebrny Żagiel" na 14. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno za film „Ludzie z pociągu”; Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za realizację filmów w latach 1960-1962;
• 1970 - Nagroda główna „Złote Grono” za scenariusz do „Soli ziemi czarnej” na 2. Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie; Nagroda Państwowa I stopnia;
• 1971 - Grand Prix na 9. Międzynarodowych Spotkaniach Młodzieży i Filmu w Grenoble za film „Sól ziemi czarnej”;
• 1972 - "Złoty Globus" na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mediolanie za " Perłę w koronie"; I nagroda i nagroda za reżyserię "Perły w koronie" na 10. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie;
• 1973 - 1 nagroda za „Perłę w koronie” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Bancerberge i na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Antwerpii;
• 1975 - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Id: 3CF09A81-371C-4858-A299-D3296667C590.
• 1980 - Wielka specjalna nagroda jury na 22. Międzynarodowym Festiwalu w Karłovych Varach za „Paciorki jednego różańca”; Grand Prix za "Paciorki jednego różańca" na 7. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku;
• 1981 - Nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za filmowy tryptyk śląski;
• 1987 - Nagroda przewodniczącego ds. Radia i Telewizji za reżyserię "Opowieści Hollywoodu"; Nagroda miesięcznika "Ekran" za reżyserię "Opowieści Hollywoodu";
• 1989 - Zasłużony dla Kultury Narodowej - nagroda za wybitne zasługi w działalności artystycznej w upowszechnianiu kultury; Nagroda im. Juliusza Ligonia - za wybitne osiągnięcia artystyczne, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki śląskiej w jego twórczości;
• 1990 - Nagroda Komitetu Kultury Niezależnej „Solidarność - 1989” za realizację „Starego portfela” Stanisława Bieniasza w Teatrze TV; Nagroda im. Jerzego Ziętka Ośrodka TV Katowice za reżyserię „Starego portfela”;
• 1993 - Nagroda im. Konrada Swinarskiego miesięcznika „Teatr*’ za całokształt twórczości telewizyjnej, ze specjalnym uwzględnieniem spektakli „Stalin” i „Noc Walpurgii”; Honorowa odznaka ZAIKS-u za wybitne osiągnięcia twórcze;
• 1994 - Nagroda Klubu Krytyki Filmowej - „Syrenka Warszawska” za film „Śmierć jak kromka chleba”; „Złote Lwy” na 19. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku za reżyserię filmu „Zawrócony”; Honorowe wyróżnienie jury i nagroda prezydenta Gdyni za film „Śmierć jak kromka chleba”;
• 1995 - „Złoty Cielec” - nagroda dla najlepszego filmu europejskiego dla „Zawróconego” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Utrechcie; Dyplom jury zagranicznego dla filmu „Zawrócony” na Międzynarodowym Festiwalu w Moskwie; Nagroda im. Korfantego za całokształt twórczości artystycznej oraz propagowanie kultury śląskiej w Polsce i za granicą;
• 1996 - „Srebrne Grono” dla filmu „Pułkownik Kwiatkowski” na 26. Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie;
• 1997 - Honorowa Korona Kazimierza Wielkiego na 3. Lecie Filmów w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą; „Złota Kaczka” dla najlepszego filmu polskiego 1996 roku za „Pułkownika Kwiatkowskiego”;
• 2001 - Nagroda główna 5. Festiwalu Komedii „Talia” w Tarnowie za spektakl „Spaghetti i miecz”; „Ludwik” - nagroda krakowskiego środowiska teatralnego za spektakl „Spaghetti i miecz”; Nagroda krytyki im. Boya za twórcze realizacje dramatów Tadeusza Różewicza, w tym spektakli Teatru TV - „Do piachu” i „Kartoteka rozrzucona”
• 2004 - Polska Nagroda Filmowa „Orzeł” w kategorii: Nagroda za Osiągnięcia Życia; Honorowa Odznaka za Zasługi dla województwa śląskiego; Nagroda Księżnej Jadwigi Śląskiej (nagrodę przyznają środowiska akademickie i artystyczne Wrocławia za dbałość o kulturę i tradycję Górnego Śląska);
• 2005 - Nagroda dla polskiego duetu reżyser - operator (wspólnie z Wiesławem Zdortem) na 13. Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych „Camerimage” w Łodzi; Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze; Śląski Orzeł 2005 - nagroda miesięcznika „Śląsk”;
• 2006 - Zasłużony dla Tolerancji - nagroda przyznawana na Festiwalu Kultura Różnorodności;
• 2009 - Nagroda Specjalna „Platynowe Lwy” na 34. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni; Medal "Za mądrość obywatelską".
• 2010 - tytuł honorowego obywatela Katowic, „Cegła Janoscha”, Nagroda im. ks. Augustina Weltzla „Górnośląski Tacyt”, nagroda przyznawana badaczom i popularyzatorom historii Górnego Śląska;
• 2011 - „Śląski Szmaragd”;
• 2012 - „Gustaw”, nagroda Związku Artystów Scen Polskich, przyznawana za szczególne zasługi dla środowiska teatralnego

Oprac. Maria Katarzyna Gliwa, Muzeum Historii Katowic.