Budynki stacji kolejowej w Katowicach Szopienicach trafiły do rejestru zabytków! GALERIA ZDJĘĆ

W Katowicach mamy nowy zabytek. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach wpisał do rejestru zabytków zespół stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne. Zespół składał się z budynku dworca kolejowego I klasy (pl. Ogród Dworcowy 1) oraz budynku dawnego biura celnego (pl. Ogród Dworcowy 1a).

Trwa przebudowa stacji Katowice Szopienice Północne

Obecnie stacja PKP Katowice Szopienice Północne służy ruchowi towarowemu. W listopadzie 2021 roku rozpoczęły się prace jej kompleksowej przebudowy. Inwestycja zwiększy przepustowość na terenie Katowickiego Węzła Kolejowego. Przejedzie tędy więcej pociągów towarowych i będą mogły poruszać się tutaj pociągi cięższe i dłuższe - do 750 metrów.

Wykonawca wymieni m.in. tory i rozjazdy. Dzięki temu pociągi będą mogły jeździć szybciej, nawet do 80 km/h. Przebudowany zostanie także wiadukt kolejowy nad ul. Lwowską w Katowicach. Pod wiaduktem będzie chodnik i ścieżka rowerowa.

Inwestycja ma wartość ponad 350 mln zł, a jej dofinansowanie pochodzi z unijnego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Zakończenie wszystkich prac planowane jest na IV kwartał 2023 r.

13 zdjęć

Budynki stacji kolejowej w Katowicach Szopienicach trafiły do rejestru zabytków!

13 zdjęć

Historia zabytków na stacji Katowice Szopienice Północne

Budynek dworca kolejowego został zaprojektowany przez Hermana Grapowa. Wybudowano go ok. 1868-1870 r. w stylu ceglanego historyzmu (pl. Ogród Dworcowy 1). Budynek dawnego biura celnego wybudowano w podobnym czasie i w takim samym stylu. Znajduje się tutaj także budynek dawnej poczty kolejowej, która później pełniła funkcję mieszkalną. Obiekt przy ul. Lwowskiej 6 powstał ok. 1874-1877 roku w stylu ceglanego historyzmu. Już wcześniej wpisano go do gminnej ewidencji zabytków. 

Północna stacja kolejowa na granicy ówczesnych Roździenia i Szopienic powstała dzięki powołanemu w 1868 r. Towarzystwu Kolei Prawego Brzegu Odry (niem. Rechte-Oder-Ufer-Eisenbahn; w skrócie ROUE), które kontynuowało prace Kolei Opolsko-Tarnogórskiej. Spółka budowała etapami linię kolejową z Wrocławia w kierunku Górnego Śląska od strony północnej (przez Kluczbork, Tarnowskie Góry, Bytom, Chorzów Stary, Siemianowice Śląskie, Dąbrówce Małą). Linię od strony Chorzowa (Starego) do Szopienic i dalej w kierunku Muchowca otwarto 15 listopada 1868 roku. Następnie linia ta prowadziła dalej do Dziedzic. Łączna długość linii z Wrocławia przez Bytom, Szopienice Północne, Murcki i Pszczynę do Dziedzic liczyła 256,97 km. Wraz z tą linią wzniesiono zabudowę dworca w Szopienicach.

Przez Roździeń i Szopienice przebiegała już wcześniej linia kolejowa Kolei Górnośląskiej (niem. Oberschlesische Eisenbahngesellschaft; w skrócie OSE). Jak podaje Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach dopiero konkurencja ze strony ROUE zmusiła Kolej Górnośląską do uruchomienia przystanku kolejowego Szopienice Południowe w 1870 r. 

Obecny kompleks stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne nosił pierwotnie nazwę Schoppinitz-Rosdzin, a następnie Schoppinitz R.O.U.E.. Stacja już w latach 80. XIX w. należała do najważniejszych na południowym odcinku kolei ROUE. W sąsiedztwie stacji, oprócz obiektów dworcowych, wybudowano parowozownię oraz wagonownię, w której przeprowadzano naprawy taboru.

We wnętrzu budynku dworcowego znajdowała się m.in. osobna poczekalnia dla kobiet, którą później zaadaptowano na pomieszczenia biurowe. W 1882 r. na dworcu zainstalowano telefon. Stało się to aż na 3 lata przed powstaniem pierwszej linii telefonicznej w Katowicach. W latach 80. XIX w. przy stacji działała już hala odpraw celnych oraz poczta.

W skład personelu stacji wchodzili m.in.

• naczelnik,
• asystent,
• kasjer,
• ekspedytor towarowy,
• magazynierzy,
• dwóch telegrafistów,
• peronowy,
• pięciu zwrotniczych
• i stróż nocny.

Z czasem liczba pracowników szybko wzrastała, a od 1881 r. budowano dla nich domy w pobliżu stacji (dziś są to domy mieszkalne przy pl. Ogrodzie Dworcowym).

Od momentu nacjonalizacji przez państwo konkurujących ze sobą spółek (w 1884 r.), stopniowo zaczęto ruch osobowy kierować do Szopienic Południowych, a towarowy - do Szopienic Północnych. Wnioskowali o to podróżni oraz lokalne władze. Dzięki temu wzrastała ranga pierwszej stacji, druga ulegała marginalizacji. Ruch pasażerski w Szopienicach Północnych utrzymano do lat 60. XX wieku.

Około 1892 roku wybudowano nową stacje wodną obok budynku poczty kolejowej. Według stanu na 1901 rok stacja posiadała dwa perony, z czego główny przylegał do budynku dworcowego, a na międzytorzu zlokalizowano peron wyspowy. Szopienice Północne były stacją graniczną, a w 1876 r. uruchomiono tor łączący z Sosnowcem po stronie rosyjskiego Królestwa Polskiego. W latach 1902-1903 ukończono nowy wiadukt kolejowy nad obecną ul. Lwowską (stary rozebrano), o przęśle nośnym firmy Kania & Kuntze z katowickiego Zawodzia.

Na stacji koło parowozowni w latach 1905-1906 wybudowano nową wieżę ciśnień systemu Intze (wg projektu arch. Leonharda), w której na parterze znajdowała się łaźnia dla personelu (stara wieża została zburzona w latach 1907/1908, znajdowała się między torami 12 a 15). Przed 1914 r. dokonywano rozbudowy obiektów magazynowych i parowozowni.

Pociągi pasażerskie przestały kursować przez stację Katowice Szopienice Północne po II wojnie światowej. Ruch pasażerski zawieszono 1 kwietnia 1968 roku. PKP prowadziła również proces elektryfikacji linii kolejowych. Dzięki temu 25 kwietnia 1990 roku oddano do eksploatacji trakcję elektryczną na liniach kolejowych przechodzących przez Szopienice Północne.

Źródło: WUOZ w Katowicach