Barbórka na Nikiszowcu 2024. Tradycyjną pobudkę barbórkową zagrała Górnicza Orkiestra Dęta KWK "Wieczorek" [Zdjęcia]

Barbórka na Nikiszu 2024

Tradycyjnie około godz. 7:00 rano rozpoczęła się tradycyjna górnicza pobudka barbórkowa na Nikiszowcu w Katowicach. 4 grudnia Orkiestra Dęta KWK „Wieczorek” budzi mieszkańców zabytkowego osiedla z okazji święta patronalnego górników – dnia św. Barbary. Barbórka to jeden z najważniejszych dni w roku dla każdego górnika.

Choć coraz więcej kopalni znika z górnośląskiego krajobrazu, to jednak tradycje i historia regionu jest nierozerwalnie związana z przemysłem wydobywczym. Dziś górnicza pobudka na Nikiszowcu jest wielką atrakcją nie tylko dla mieszkańców tej dzielnicy Katowic, ale także dla wielu mieszkańców okolicy, którzy specjalnie przyjeżdżają tu o poranku w Barbórkę, żeby zobaczyć tradycyjny przemarsz orkiestry.

Zobaczcie, jak wyglądała górnicza pobudka na Nikiszowcu w Barbórkę 2024 roku!

30 zdjęć

Barbórka na Nikiszowcu 2024

30 zdjęć

Kim była Barbórka i czemu jest ważna dla górników?

Nazwa „Barbórka” pochodzi od imienia patronki górników i hutników - świętej Barbary. Jej wspomnienie liturgiczne Kościół Katolicki obchodzi 4 grudnia. Jest to więc dzień święta patronalnego wszystkich pracowników kopalni i hut.

Kult św. Barbary dotyczył szeroko pojętej sfery śmierci: miała ochraniać wszystkich wykonujących niebezpieczne profesje (górników, marynarzy, żołnierzy, artylerzystów); otaczała opieką w trakcie zarazy, chroniła przed pożarem i uderzeniem pioruna. Wierzono, że ktokolwiek poprosi ją o wstawiennictwo, nie umrze bez wcześniejszej spowiedzi. Jest patronką dobrej śmierci.

Jak czytamy w życiorysie świętej, prawdopodobnie żyła na przełomie II i III wieku, za panowania cesarza Maksymina Galeriusza (305-311). Jej biografia składa się z wielu wątków legendarnych. Miała być piękną córką bogatego poganina Dioskura z Heliopolis w Bitynii (płn. cz. Azji Mniejszej). W czasie nauki w Nikomedii zetknęła się z chrześcijaństwem. Prowadziła korespondencję z wielkim filozofem i pisarzem Orygenesem z Aleksandrii. Pod jego wpływem przyjęła chrzest i złożyła ślub czystości. Ojciec nie zgadzając się z decyzją córki, chciał ją wydać za mąż i tym sposobem złamać opór dziewczyny. Uwięził ją w wieży. Była głodzona i straszona, żeby wyrzec się wiary. Gdy to nie poskutkowało, ojciec zaprowadził ją przed sędziego. Sędzia rozkazał najpierw Barbarę ubiczować. W nocy miał ją odwiedzić anioł, zaleczyć jej rany i udzielić Komunii św. Potem sędzia kazał Barbarę bić maczugami, przypalać pochodniami, aż wreszcie obciąć jej piersi. Gdy sędzia zrozumiał, że torturami niczego nie osiągnie, wydał wyrok, by ściąć Barbarę mieczem. Wykonawcą tego wyroku miał się stać ojciec Barbary, Dioskur. Podobno tuż po odłożeniu miecza, zginął rażony piorunem. Barbara poniosła męczeńską śmierć w Nikomedii (lub Heliopolis) ok. 305 roku.

Święta Barbara zyskała sobie szczególną popularność na Śląsku. Jako patronka dobrej śmierci, była czczona przez górników i ich rodziny. Miało to swoje odzwierciedlenie w tym, że nieomal w każdym domu wisiał jej wizerunek. W ikonografii przedstawiano świętą z arsenałem przynależnych jej atrybutów, takich jak palma (symbol życia wiecznego), miecz i wieża (symbole męczeństwa).

Jak obchodzi się Barbórkę na Śląsku?

Barbórka to jeden z najważniejszych dni tradycyjnego śląskiego kalendarza. Ze względu na to, że niemal w każdej rodzinie znajdował się ktoś, kto pracował na kopalni, można mówić o tym, że święto miało charakter powszechny. Do dzisiaj zachowały się tradycje z nim związane.

Górnicy tego dnia ubierają galowe mundury. Często gromadzą się na uroczystych akademiach w swoich zakładach pracy. Świętowanie ma charakter religijny. W wielu śląskich kościołach tego dnia odbywają się uroczyste Msze Święte w intencji górników i hutników.

Górnicy często organizują także przemarsze przez swoje miejscowości, a także tzw. pobudki górnicze - o poranku budzą mieszkańców dźwiękami przyzakładowych orkiestr dętych, maszerując kolejnymi ulicami i odwiedzając miejsca zamieszkania dyrektorów zakładu.

Jedną z najpopularniejszych „pobudek barbórkowych” co roku można podziwiać na katowickim Nikiszowcu. Tam orkiestra dęta KWK „Wieczorek” w odświętnych górniczych mundurach maszeruje przez osiedle o poranku od dziesiątek lat.

Tego dnia nie zapomina się o górnikach, którzy na szychcie stracili życie. Składa się kwiaty i znicze w miejscach, które upamiętniają katastrofy górnicze oraz groby górników, którzy zginęli pod ziemią. Górnicy i ich rodziny spotykają się także przy figurach i kaplicach św. Barbary, których na Śląsku i w Zagłębiu nie brakuje.

Oprócz apeli, modlitw i przemarszów, odbywają się także barbórkowe biesiady. Wieczorem 4 grudnia lub w inne dni na przełomie listopada i grudnia górnicy spotykają się na wspólnej zabawie. Tam często organizowany jest rytuał „skoku przez skórę”. Niegdyś z tyłu na spodniach górnicy nosili „skórę górniczą” nazywana też łatą lub klapą. Był to czarny skórzany fartuch, półkolisto skrojony, sięgający do łydek. Stanowił symbol przynależności do górniczego stanu. W Barbórkę młodzi adepci górnictwa musieli w czasie specjalnej ceremonii przeskoczyć przez „skórę” trzymaną przez starszych stażem górników. Tym sposobem mogli się wkupić w górniczą brać. Do dziś tradycja zachowywana jest w czasie niektórych biesiad, nazywanych również karczmami.

Obchodzone 4 grudnia tradycyjne święto górników - Barbórka - została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wniosek zatwierdził w 2018 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID). We wpisie Instytutu czytamy: „Uczestnictwo w uroczystościach daje górnikom nie tylko poczucie wspólnoty, ale także godności zawodowej, bowiem Barbórka ma wymiar zarówno duchowy, jak i zawodowy. Charakteryzuje się więc silnymi walorami wspólnototwórczymi.

Jest to szczególnie ważne dla pracowników kopalń węgla kamiennego, bowiem od okresu gwałtownej industrializacji, od ok. 1850 roku do lat 70. XX w. liczebność wspólnoty opierała się w znacznym stopniu na ruchach migracyjnych. Wspólne świętowanie wspomagało zarówno włączenie się w zasięg wartości charakteryzujących tę grupę jak i wspierało kształtowanie się więzi międzyludzkich, co w przypadku górników stale przebywających w warunkach zagrożenia życia, jest niezmiernie istotne. Święto ma także wymiar ponadwyznaniowy.

Obchody Barbórki są kontynuowane, pomimo zmian politycznych, ekonomicznych i społecznych, co świadczy o sile przekazu środowiskowego. Wybrane przez grupę tradycje są pielęgnowane od XIX wieku. Barbórka ma także szersze, regionalne oraz ponadregionalne znaczenie, jest rozpoznawalna poza Górnym Śląskiem.